چرا باید یک آزمایشگاه مجهز داشته باشیم؟
آیا تجهیزات آزمایشگاه به غیر از هزینه فایده ای هم دارند؟
طرف سخن ما در این مقاله بیشتر تولید کنندگان لوله و اتصالات پلیمری هستند که اکثرا تا کلمه «آزمایشگاه» را می شنوند فورا در ذهنشان جملات این چنینی خطور می کند که
ای وای! باز هم اداره استاندارد شروع کرد به اشکال تراشی!
سپس با اکراه فراوان چند ماهی را به دفع الوقت و شانه خالی کردن و گاها سر کار گذاشتن بازرسان سر می کنند و بالاخره پس از مدتی کشمکش با پیدا کردن ارزان ترین لوازم آزمایشگاهی ، آنها را تهیه کرده و با تشریفات مفصل و احتمالا دعوت برای بازدید ، در آزمایشگاه خود نصب کرده و پس از انجام چند آزمایش و به دست آوردن نتایج تکراری ، با دلسردی تمام ، دستگاه را درگوشه ای از آزمایشگاه که حالا بهتر است به آن موزه لوازم کنترل کیفی بگوییم رها می کنند تا خاک بخورد و چند ماه یا چند سال بعد که اداره استاندارد برنامه جدیدی تدوین کرد ، دوباره این ماجرا ها تکرار می شود و به قول معروف روز از نو روزی از نو!
حالا شما این مسائل را همراه با مشکلات اقتصادی و به خصوص رقابت تولید کنندگان در نظر بگیرید و تصور کنید که چه آشوبی به پا می شود وقتی که مثلا یک کارخانه دار لوله پی وی سی که مواد اولیه اش را با مشکلات بسیار تهیه کرده ، و لوله را هم با 50 % کربنات کلسیم تولید کرده ، و با چک چند ماهه فروخته و الان هم چک مشتری برگشت خورده ، و خودش هم معطل دستمزد کارگران و هزینه های جاری مانده ، حالا در این شور و غوغا یکی هم آمده و به او می گوید بیا لوازم آزمایشگاهی تهیه کن!
اینجاست که انگار روی زخم های او نمک پاشیده باشی و با تندی (اگر طاقتش تمام شده باشد) و یا با نگاه عاقل اندر صفیه (اگر آدم خود داری باشد) می گوید که فلانی کجای کاری! من در فکر این هستم که چطور از این همه گرفتاری نجات پیدا کنم ، آن وقت تو می گویی که بیا مقاومت ضربه لوله هایت را اندازه بگیر؟!
اما به راستی اشکال کار کجاست؟
چرا کیفیت بعضی از محصولات پلیمری (به خصوص لوله ها) در کشور ما رضایت بخش نبوده و در عین حال روند تجهیز آزمایشگاه ها به سختی طی می شود؟
ما در اینجا قصد نداریم که حرف های تکراری و کلیشه ای بزنیم مانند اینکه باید زیر ساخت های صنعت در کشور ما اصلاح شود یا باید برای مدیریت کیفیت بستر های فرهنگی فراهم شود یا چیز های دیگر.
بلکه می خواهیم به یک نکته ساده ولی بسیار مهم اشاره کنیم که اگر به این مسئله توجه شود به لطف خدا یکی از گره های کور صنعت ما گشوده خواهد شد و آن نکته این است که کیفیت برای بسیاری از ما معادل و مقارن هزینه معرفی شده و در ذهن بسیاری از صنعت گران این معادله جا افتاده :
افزایش کیفیت = افزایش هزینه
اما چیزی که حقیقت دارد این است که :
افزایش کیفیت = کاهش هزینه
با ذکر چند نمونه عملی و کاربردی به توضیح جمله فوق می پردازیم.
مثلا برای یک کارخانه تولید لوله های پلی اتیلن ممکن است که مواد آسیابی با کیفیت و با قیمت خوبی پیدا شود ، ولی شرایط استفاده از این مواد جدید اعم از حرارت زون های اکسترودر و گرانروی و … با موادی که به صورت روتین تولید می شده اند تفاوت داشته باشد.
بنابراین هنگام تغذیه خطوط تولید با این مواد جدید شرایط خطوط به هم ریخته و باعث ضایعات و مشکلات فراوانی شده تا حدی که تولید کننده اصلا از استفاده از این مواد جدید منصرف می شود و به این ترتیب هم متحمل هزینه های فراوانی شده و هم از صرفه اقتصادی مواد مذکور بی بهره مانده است.
در این مثال دستگاهی به نام دستگاه تست M.F.I یا همان دستگاه سنجش شاخص جریان مذاب می تواند تمام مشکلاتی که ذکر کردیم را از میان بردارد. به این صورت که قبل از ارسال مواد جدید بر روی خطوط تولید ، سرعت جریان مذاب آنها مشخص شده و با سرعت جریان مذاب مواد موجود مقایسه می شود و به این ترتیب از روی اختلاف آنها ، می توان شرایط تولید جدیدی تعیین کرد و به راحتی این مواد را بر روی خطوط برده و بدون هیچ گونه ضایعاتی ، محصولاتی با کیفیت و با بهره وری بالا تولید نمود.
یک مثال دیگر
در فصول سرد سال لوله های پی وی سی همیشه با مشکل شکنندگی (به خصوص در فرمول های حاوی کربنات کلسیم بالا) رو به رو می شوند و این مشکل در هنگام برش لوله ها یا بارگیری و انبارش آنها بسیار نمود پیدا کرده و ضایعات و هزینه های زیادی ایجاد می کند که حتی می تواند به نارضایتی مشتریان و ضربه خوردن به اعتبار برند تولید کننده بیانجامد.
در صورتی که با یک اصلاح ساده در فرمولاسیون و به کار بردن پلاستیسایزر های ارزان قیمت ، این مشکل بر طرف می شود و فقط به یک دستگاه تست ضربه چارپی با نشانگر انرژی نیاز است تا با هر بار اصلاح فرمول ، افزایش مقاومت ضربه تعیین شود تا اینکه نهایتا به حد مطلوب برسد. به این ترتیب از این همه ضایعات و هزینه ها جلوگیری می شود و این مورد در هر تغییر فرمول دیگری هم صادق است.
در نظر گرفتن این نکته ضروری است که بعضی از آزمون ها مطلق هستند ، یعنی برای شرایط خاصی تعریف شده و قابلیت مقایسه ندارند. مثلا در آزمون هیدرو استاتیک نمونه باید فشار معینی را در زمان و دمای معینی تحمل کند ، نه کمی بالا تر و نه کمی پایین تر.
در این گونه آزمون ها اگر شما شرایط تولید و فرمولاسیون را ثابت نگه دارید همیشه نتیجه ای یکسان خواهید گرفت ، بنابراین این گونه آزمون ها صرفا برای تعیین حد کیفیت محصول و رسیدن به کیفیت استاندارد به کار می روند. اما آزمون های دیگری وجود دارد که قیاسی بوده و با مقایسه نتایج جدید با نتایج قبلی ، می توان به اصلاح و بهبود شرایط تولید و فرمولاسیون دست پیدا کرد که مثال های فوق نمونه های روشنی از این آزمون ها هستند.
